Stjórn Birtu hefur sett lífeyrissjóðnum áhættustefnu, enda er sjóðnum skylt að hafa áhættustýringu samkvæmt ákvæðum laga og reglugerðar nr. 590/2017 um eftirlitskerfi með áhættu lífeyrissjóða.
Stjórn Birtu hefur sett lífeyrissjóðnum áhættustefnu, enda ber lífeyrissjóðum skylda til að koma upp heildaráhættustýringu, sbr. ákvæðum laga og reglugerða og annarra viðmiða. Stjórn skal móta eftirlitskerfi sem gerir sjóðnum kleift að greina, meta, vakta og stýra áhættu í starfsemi sjóðsins, skv. 9. tl. 3. mgr. 29. gr. laga nr. 129/1997. Skipulag áhættustýringar er einn af lykilþáttum í rekstri Birtu lífeyrissjóðs.
Meginmarkmið áhættustefnu Birtu er að minnka líkur á skerðingu á réttindum sjóðfélaga til lengri tíma, ásamt því að móta fjárfestingarstefnu og ávaxta fé sjóðsins til lengri tíma með hliðsjón af þeim kjörum sem best eru í boði á hverjum tíma með tilliti til ávöxtunar og áhættu.
Stjórn og framkvæmdastjóri stuðla að góðum stjórnarháttum og leggja áherslu á mikilvægi áhættustýringar og innra eftirlits innan sjóðsins
Meginhlutverk sjóðsins er að taka á móti iðgjöldum, ávaxta þau, greiða út lífeyri og veita sjóðfélögum góða þjónustu. Við rekstur lífeyrissjóðs eru margvíslegir áhættuþættir sem flokkaðir eru í fimm megin áhættuflokka sem skiptast síðan í 32 undirflokka. Flokkunin fer byggir á eðli áhættunnar, en mikilvægt er að hafa í huga að áhætta er breytilegt ástand en ekki stöðugt.
Sjóðurinn metur reglulega hvaða áhættuþættir eru mikilvægastir í starfseminni. Við matið er litið til lengri tíma og m.a. byggt á því hvaða áhrif áhættuþættir geti haft á tryggingafræðilega stöðu, hverjar líkur eru á áhætta raungerist og að hve miklu leyti sé hægt að bregðast við og stýra áhættunni. Þeir áhættuþættir sem skilgreindir hafa verið sem helstu áhættuþættir eru m.a. markaðsáhætta, verðbólguáhætta, landsáhætta, gjaldmiðlaáhætta og samþjöppunaráhætta.
Markaðsáhætta – til að ávaxta iðgjöld sjóðfélaga fjárfestir sjóðurinn í verðbréfum sem sveiflast í virði eftir stöðu markaða hverju sinni.
Verðbólguáhætta – réttindi sjóðfélaga í samtryggingardeild eru að fullu verðtryggð og breytast í samræmi við breytingar á vísitölu neysluverðs til verðtryggingar. Þetta þýðir að allar skuldbindingar samtryggingardeildar eru verðtryggðar en aðeins hluti af eignum eru verðtryggðar.
Landsáhætta – hættan á að eignir séu of tengdar einu landi eða of fá landsvæði standi að baki eignum sjóðsins, en það getur haft neikvæð áhrif ef m.a. illa gengur á innlendum mörkuðum eða í íslensku hagkerfi.
Gjaldmiðlaáhætta – hluti eignasafna sjóðsins er erlendar eignir en lífeyrisskuldbindingar sjóðsins eru eingöngu í íslenskum krónum. Sveiflur í gegni gjaldmiðla hafa því áhrif á jafnvægi eigna og skuldbindinga sem geta verið jákvæðar eða neikvæðar.
Samþjöppunaráhætta – hætta á fjárhagslegu tapi vegna of mikillar samþjöppunar eigna. Einnig er gætt að samþjöppun í atvinnuvegum, rekstrarfélögum og verðbréfasjóðum.
Fyrir helstu áhættuþætti hefur verið sett fram aðgerðaráætlun ef áhætta raungerist sem er í áhættustýringarstefnu og í eigin áhættumati sjóðsins.
Nánari upplýsingar um áhættuþætti í rekstri samtryggingardeildar og séreignardeilda sjóðsins eru í skýringu 18 í ársreikningi og einnig í áhættustefnu sem er aðgengileg á vef sjóðsins.
Stjórn hefur sett fram áhættuvilja sinn og skilgreint hefur verið áhættuþol sjóðsins, eins og mögulegt er á mælanlegan hátt, eftir helstu áhættuþáttum, sbr. 36. gr. e. laga nr. 129/1997. Stjórn ber ábyrgð á rekstri sjóðsins og leggur mat á hve mikla áhættu hún er reiðubúin að taka fyrir hönd sjóðfélaga.
Áhættustýring hefur reglulegt eftirlit með niðurstöðu áhættumælinga, stöðu þeirra gagnvart áhættuvilja stjórnar og skilgreindu áhættuþoli sjóðsins og upplýsir stjórn reglulega.
Markaðsaðstæður og breytingar á réttindatöflum
Helstu áskoranir á árinu voru erfiðar markaðsaðstæður en lækkanir voru á innlendum og erlendum eignamörkuðum á sama tíma og vextir hafa almennt farið hækkandi innanlands og erlendis. Þetta hefur haft neikvæð áhrif á eignasöfn sjóðsins, því til viðbótar mældist verðbólga 9,6% í lok árs 2022. Lækkanir á eignamörkuðum og mikil verðbólga hafa umtalsverð neikvæð áhrif á tryggingafræðilega stöðu sjóðsins enda fór tryggingafræðileg staða úr því að vera -2,50% í árslok 2021 í það að vera -6,38%.
Með þeim breytingum sem gerðar voru á samþykktum sjóðsins í lok síðastliðins ár hefur réttindaöflun til framtíðar verið aðlöguðu að breyttum aðferðum við að meta lífslíkur eins og fram kemur í kafla 2.7 Tryggingafræðileg staða.
Eitt af verkefnum áhættustýringar á árinu 2022 var framkvæmd á svokölluðu eigin áhættumati sem stjórn sjóðsins ber ábyrgð á. Einn af áhersluþáttunum þetta árið við næmni- og sviðsmyndagreiningar var framkvæmd áhættumats ef netsamband við útlönd rofnar, tiltekið var hve möguleg áhrif geta orðið á starfsemina, líklegar ástæður þeirra og úrlausn ef slík sviðsmynd raungerðist.
Aukin áhersla hefur verið lögð á áhættu vegna upplýsingatækni hjá sjóðnum en reynt er að styðja við rekstrarumhverfi með því að minnka líkur á áföllum og stuðla að rekstrarsamfellu. Neyðaráætlun Birtu var endurskoðuð á árinu en hún tekur til allra helstu tölvukerfa og upplýsingatækniumhverfis sjóðsins. Hjá Birtu er starfandi öryggisráð sem skipað er áhættustjóra, gæða- og skjalastjóra og forstöðumanni skrifstofu- og rekstrarsviðs.
Næstu skref og þróun
Verkefni áhættustýringar á næstu misserum eru reglubundin verkefni sem dreifast yfir árið og varða áframhaldandi þróun á áhættustýringu sjóðsins. Eitt af slíkum verkefnum er áframhaldandi vinna við þróun á frekari sjálfvirkni við upplýsingagjöf og skýrslugjöf á stöðu sjóðsins og eftirlitsumhverfi hans. Á næstu misserum mun verða umfangsmikið verkefni að innleiða nýtt ESB regluverk og tilskipanir í tengslum við form og efni sjálfbærniupplýsinga fyrirtækja og fjárfesta (e. CSR/ESRS), innleiðingu vegna reglugerða um flokkunarkerfi fyrir sjálfbæran rekstur (e. EU Taxonomy) og innleiðingu reglugerðar um upplýsingagjöf um sjálfbærni á sviði fjármálaþjónustu (e. SFRD). Samkvæmt SFDR reglugerðinni þarf sjóðurinn m.a. að innleiða í stefnu sína UFS viðmið sem taka þarf tillit til við áhættumat fjárfestinga.
Nánari umfjöllun má finna í kafla 1.5 um ábyrgar fjárfestingar.